De mobilisatie van 1914

Kaatsheuvel is in de zomer van 1914 in rep en roer. De stadsomroeper kondigt in verband met de oorlogsdreiging werd op 31 juli 1914 een algehele mobilisatie aan voor Nederland. Alle militairen moesten zich op 1 augustus melden bij hun kazerne. Het leger bestond uit de militie (het veldleger), de landweer (die bewaakte onder meer de grens, kust, bruggen en spoorwegen) en de landstorm. Er werden 200.000 mensen opgeroepen.

Ogenblikkelijk vertrekken honderden mannen om het leger in te gaan. Zo raakt bijvoorbeeld Waspik een kwart van zijn mannen in de leeftijd van 20 tot 28 jaar voor langere tijd kwijt. Vele gezinnen verliezen hun kostwinner en zijn aangewezen op een karige vergoeding. Boeren moeten hun paarden aan het leger afstaan, dat ze voor de hele regio in Capelle verzamelt.

Vandaag de dag is mobiliteit iets normaals. Honderd jaar geleden ligt dit anders. De overgrote meerderheid van de bevolking komt zijn leven lang niet verder dan op loopafstand van zijn geboortegrond. De bijna gelijktijdige en massale komst van militairen en Belgische vluchtelingen in 1914 heeft daarom een grote invloed.

Waspik bijvoorbeeld telt in die jaren, afgerond, 3.300 inwoners. Gedurende de oorlogsjaren heeft het gemiddeld zo'n 250 ingekwartierde soldaten en 140 Belgische vluchtelingen over de vloer. Daaronder, vanaf maart 1916 tot aan het einde van de oorlog, een zestigtal Belgische jongens van 6 tot 14 jaar. Ondergebracht in een particulier herenhuis krijgen zij dagelijks les van Belgische onderwijzers. In Waalwijk vraagt het gemeentebestuur in 1917 aan het Rijksbureau voor de Distributie brandstof voor 8.000 inwoners, waaronder 3.000 soldaten. Op vrijdag 25 september 1914 werd in Nederland de staat van beleg afgekondigd. De spanning van de oorlog nam toe. Het burgerlijk bestuur werd ondergeschikt aan militair bestuur.