De Efteling
R.K. Sport- en Wandelpark Efteling
(1933-1951)
In de periode tussen 1935 en 1950 onderging het R.K. Sport- en Wandelpark Efteling een belangrijke ontwikkeling, zowel in functie als in betekenis voor de lokale gemeenschap. Aanvankelijk opgericht als een plek voor sport en recreatie, groeide het park uit tot een sociaal trefpunt voor de inwoners van Kaatsheuvel en omliggende gebieden.
Vóór de Tweede Wereldoorlog
In de jaren dertig van de 20e eeuw wil de invloedrijke Katholieke Kerk het zware bestaan van de mensen in de Langstraat, een gebied in Noord-Brabant waar ook de gemeente Loon op Zand deel van uitmaakt, verlichten door vermaak en ontspanning te bieden. In 1933 nemen pastoor F.J. de Klijn en kapelaan E. Rietra het initiatief. Samen met Jac. Smit, de voorzitter van de lokale voetbalvereniging DESK, ontwikkelen zij plannen voor deze nieuwe voorziening. Geïnspireerd door het motto "mens sana in corpore sano" (een gezonde geest in een gezond lichaam), besluiten ze om sportvelden aan te leggen. Dankzij de inzet van vijftig lokale werklozen en de steun van de Nederlandsche Heidemaatschappij wordt op 19 mei 1935 het Sport- en Wandelpark geopend.
Pastoor Klijn en toenmalige kapelaan Rietra, 1933, de grondleggers van Sport- en Wandelpark de Efteling.
Bij de opening besloeg het Kaatsheuvelse sportpark 12 hectare en omvatte het een voetbalveld, twee oefenvelden, een speelweide en een wielerbaan (die niet als zodanig werd gebruikt). Het park was officieel gelegen aan de Tramlaan (nu Van Heeswijkstraat), met een laan (later Parklaan) die naar de ingang leidde. Al na een jaar zorgt de enthousiasme van kapelaan Rietra voor een aanzienlijke uitbreiding, waaronder een speeltuintje met een hoge glijbaan, draaimolen, ponybaan en kabelbaan.
Op 9 november 1937 wordt de stichting Sportpark opgericht. De maatschappelijke ondersteuning is opmerkelijk divers; naast de kerk, de gemeente en de industrie dragen ook een werkloze, een schoenmaker en een reiziger bij aan de stichting. Het oprichtingskapitaal bedraagt ƒ 40,-. Tijdens de Tweede Wereldoorlog blijft het sportpark in gebruik; de voetbalclub De Parktrappers, bestaande uit uitsluitend onderduikers, houdt het spel levendig.
Opening van de kaatsheuvelse handboogschutterij in het sportpark.
Thans de Efteling in het jaar 1935. Met van links naar rechts:
Burgemeester Mallens, Herman van Rijswijk en Deken van den Brekel.
Na de Oorlog
Na de oorlog, in de bruisende tijd van de wederopbouw, groeit de wens om het Sportpark uit te breiden. Deken A.J. van den Brekel, voorzitter van het kerkbestuur in Loon op Zand, neemt het voortouw. Er is een duidelijke ambitie om met de schoonheid van de natuur en nieuwe toeristische ontwikkelingen bezoekers van ver te trekken, want tot dan toe was het park vooral populair bij de inwoners van Kaatsheuvel en de directe omgeving.
In de eerste jaren na de oorlog blijven grote plannen echter nog op de tekentafel liggen. Maar dan, in 1949, wordt de expositie "De Schoen" in het Sportpark een daverend succes. Dit zorgt voor een nieuwe vonk van enthousiasme bij burgemeester R.J.Th. van der Heijden, die de unieke mogelijkheden van het park en de omliggende natuur ontdekt en deze tot bloei wil brengen.
De gemeente komt in actie en stelt een budget beschikbaar voor de verdere ontwikkeling van het terrein. Ingenieurs L.A. Heijdelberger en A.J. Markvoort worden ingeschakeld om een ambitieuze uitbreiding te ontwerpen. Wanneer in 1950 de nieuwe stichtingsakte wordt ondertekend, krijgt het Sportpark een geheel nieuwe identiteit: Natuurpark de Efteling! Slechts een jaar later opent de Efteling de deuren met een gloednieuwe speeltuin en een gezellig theehuis. De katholieke wortels zijn in de beginjaren nog duidelijk voelbaar, maar het park begint al snel zijn eigen unieke karakter te ontwikkelen.
