Vader en Zoon van Es

Vader en Zoon van Es

 Johannes Gerardus van Es (1897-1944) & Theodorus van Es (1922-1944) 

 

Dorus wordt geboren op 15 januari 1922 in Kaatsheuvel als een van de 13 kinderen van Johannes Gerardus ''Jan'' van Es en Catharina Vastré. Zij stapte op 18 februari 1918 als twintig- vierentwintig jarigen, in Kaatsheuvel in het huwelijk met elkaar. Wonend in Loon op Zand verhuizen zij toch weer naar Kaatsheuvel. Vader Jan is handschoensnijder, zijn zoons Dorus en Nies schoenmaker.

Net als zijn vader en jongere broer Nies (voluit: Dionijsius Antonius Maria van Es) gaat Dorus aan het werk in de leerindustrie van de Langstraat. Hij wordt schoenmaker.

Na de Duitse inval wordt Nies opgeroepen voor de Arbeitseinsatz en als dwangarbeider naar Grossingerheim gestuurd. Daar komt hij bij een geallieerd bombardement op 2 augustus 1943 om het leven, 20 jaar oud. Thuis werd de familie "altijd verteld, dat hij is verdronken tijdens het zwemmen na zijn werk” (Brabants Dagblad, 10 augustus 2019). Nies werd begraven op het Nederlands ereveld Frankfurt-Oberrad vak C 8 17.

 

Hierdoor besluit Dorus onder te duiken in zijn thuisdorp om aan de Arbeitseinsatz te ontkomen.

Op een zondagmiddag in de zomer van 1944 verlaat Dorus zijn schuilplaats om een voetbalwedstrijd te bekeken. Diezelfde dag houden Waalwijkse landwachters een razzia en Dorus wordt daarbij opgepakt. Ouders Jan en Catharina worden later die middag opgeschrikt als zij van één van hun dochters horen dat Dorus is gearresteerd. Jan spoedt zich met zijn vrouw naar het sportpark om zijn zoon vrij te krijgen. Bij het verlaten van het huis neemt hij een ledersnijmes mee.

Als ze bij Dorus zijn aangekomen, probeert zijn moeder hem weg te trekken. Ze wordt door een van de landwachters met een geweerkolf weggeslagen. Daarop ontstaat een vechtpartij, waarbij het geweer afgaat en Jan met zijn mes de uniformjas van de landwachter bewerkt. De veldwachters overmeesteren Jan en Dorus en voeren hen lopend af naar Waalwijk, waar ze hardhandig worden verhoord. Ook Catharina wordt vastgehouden, maar zij wordt na korte hechtenis weer vrijgelaten en mag terug naar huis.

Afbeeldingen hiernaast: De broers Nies en Dorus van Es.

Jan en Dorus worden vanuit Waalwijk naar Kaatsheuvel gebracht. Terug in Kaatsheuvel worden Jan en Dorus in de marechausseekazerne vastgehouden en een proces-verbaal word opgemaakt. De agenten geven vader en zoon de gelegenheid te ontsnappen, ’s nachts worden de celdeuren niet afgesloten. Maar Jan gelooft dat het allemaal met een sisser zal aflopen. Weglopen zou alleen maar meer problemen geven.

Jan en Dorus worden naar het station Kaatsheuvel-Capelle gebracht. Onderweg krijgen zij opnieuw de mogelijkheid tot ontsnappen, maar zij durven het niet aan. Inmiddels is de Sicherheitsdienst (SD) ingeschakeld en worden Jan en Dorus gevangen gezet in Mariënhof in Vught. De Sicherheitsdienst is van mening dat de kwestie niet zwaar genoeg is voor vervolging en staat op het punt hen naar het Huis van Bewaring in ’s-Hertogenbosch te brengen.

Juist op dat moment liquideert het verzet in ’s-Hertogenbosch een gevreesde SD-agent, waarop de Duitsers represaillemaatregelen nemen. Op 11 augustus 1944 wordt een willekeurig gekozen groep gevangenen uit Mariënhof, onder wie vader en zoon Van Es, naar de fusilladeplaats van kamp Vught gebracht en daar diezelfde avond om 21u00 nog geëxecuteerd. Dorus is 22 jaar geworden; zijn vader 46 jaar.

Afbeelding hierboven: De familie Van Es- Vastré.

Nasleep

Via het Rode Kruis krijgt Catharina bericht van de dood van haar man Jan en zoon Dorus, één jaar nadat Nies in Duitsland is omgekomen.

Op zaterdag 20 december 1947 wordt het monument op de fusilladeplaats door Prinses Juliana onthuld. De Prinses wordt daarbij geassisteerd door twee dochters van Jan van Es, Bertha en Marie. Ook twee zoons uit het eveneens zwaar getroffen gezin De Koning uit Heeze zijn daarbij. Gezamenlijk verwijderen zij de Nederlandse vlag die het gehele monument bedekt. Er worden kransen en bloemen gelegd. Een massaal defilé langs het monument door de vele nabestaanden besluit de ontroerende plechtigheid. De Prinses: “Wij gedenken op deze gewijde plek, in het kamp van Vught, hen die de dood vonden, in het bijzonder, die bij het naderen der bevrijders het leven lieten. Dit gedenkteken bij leven en sterven is als een symbool voor ons en de geslachten, die na ons komen…”.

De voor de arrestatie van Jan en Dorus verantwoordelijke Waalwijkse landwachter wordt na de oorlog door een tribunaal tot zes jaar gevangenisstraf veroordeeld.

Bronnen: