Molen de Couwenberg

Ook wel: "de Couwenbergh"

De Couwenberg is een windkorenmolen te Kaatsheuvel, waarmee uit graan meel wordt gemalen. Het is een beltmolen en een bovenkruier die gebouwd is in 1849, in opdracht van molenaar Antonie Hendrik Couwenberg (1836-1909).

Oorsprong en die van de naamdrager

Deze molen is in 1849-50 gebouwd door molenmaker Mommersteeg voor molenaar Antonie Hendrik Couwenberg, met behulp van zijn neef  Johannes Lombarts (1823-1901). De molen was ingericht met drie koppel maalstenen; op de maalzolder lag een koppel schorsstenen. De inrichting was te vergelijken met de molen van Hilvarenbeek met de aandrijving van de schorsstenen via een lang staakijzer.

Molenaar Couwenberg zag zijn molen op 2 september 1881 uitbranden, maar liet deze direct herbouwen. Het resultaat van de brand bleef in zoverre zichtbaar dat, toen in 1994/95 de stenen romp ingrijpend werd hersteld, diverse brandsporen tevoorschijn kwamen. Duidelijk werd toen, dat de vuurhaard vooral boven in de molen moet hebben gezeten.

De familie Couwenberg verkocht aan het eind van de 19e eeuw de molen aan Van den Bosch, een aangetrouwd familielid, later kwam hij in het bezit van de familie Krielaars.
In 1927 werd de molen aangekocht door de familie Robben. Deze was eerder eigenaar geweest van de in 1912 afgebrande standerdmolen op De Hill (een buurtschap dat inmiddels door Kaatsheuvel is opgeslokt).
Robben was een windmolenaar in hart en nieren. Ondanks de moeilijke tijd voor molens bleef hij zijn werktuig trouw. In 1944 werden Van Busselwieken aangebracht door molenmaker Bos uit Almkerk.

Vanaf de jaren '40

Tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) gingen er zowel burgers als Duitse soldaten schuilen in de Molen tijdens geallieerde bombardementen of voor overvliegende V-1 bommen. Bij de bevrijding van Kaatsheuvel (29 oktober 1945) in de Tweede Wereldoorlog raakte de Couwenberg beschadigd, de Molen werd door Engelsen bestookt, omdat het vermoeden was dat de Duitsers in de kap een uitkijkpost hadden. Ook sloeg in de nabijheid een V-1 in, hetgeen nog meer schade opleverde. Ondanks verschillende pogingen slaagde de molenaar er niet in om subsidie voor herstel te krijgen.

 

Afbeelding rechts: Romp beltmolen Couwenberg in Kaatsheuvel rond 1949.
Gezicht op de romp. Tegen de belt ligt een molensteen.

De restauratie

De molen werd in 1950 onttakeld en molenaar Robben maalde met een dieselmotor in het pakhuis. Het ondankbare karwei werd door Molenmaker Bos verricht: zes jaar daarvoor had hij de molen nog helemaal opgeknapt.

In 1994 werd De Couwenberg verkocht. De nieuwe eigenaars slaagden er wel in de molen te restaureren, dit was onder andere Berry Wijten, eigenaar van een bouwbedrijf in het nabijgelegen De Moer. De restauratie deed hij samen met molenmaker Straver, Bram van de Wiel en Paul Groen. In 1997 kwam het gebouw gereed, en doet weer dienst als korenmolen.

Het maalkoppel heeft een pennetjeswerk (dit is een onderdeel van een molensteen). De Couwenberg is op donderdagmiddag open voor publiek.

Het herstel was omvangrijk: het metselwerk was inmiddels erg slecht en het nog aanwezige spoorwiel moest worden gekopieerd (het origineel was vrijwel 'opgegeten' door ongedierte). Het koppel maalstenen, bij de restauratie van 1944 nieuw aangebracht, kon nog wel worden gebruikt.

Al met al stond er, nadat de kap was geplaatst en de roeden waren gestoken en opgehekt, een zeer licht lopende en goed werkende molen die zonder meer een aanwinst bleek voor het toeristisch ingestelde dorp Kaatsheuvel. De Efteling bevindt zich op enige honderden meters. Om uit de hoge kosten te komen werd onderin de molen een restaurant ingericht. 
De antieke Ruston-diesel kan niet meer functioneren maar dient tegenwoordig als blikvanger. Het koppel stenen dat door deze motor werd aangedreven keerde niet terug, mede als gevolg van het vroege overlijden van Berrie Wijten en is later verkocht aan de gebr. Kees (van de Nooit Gedagt te Budel).

Tegenwoordig

In 2016 verrichtte Arie Willem van der Wal groot onderhoud: korte spruit en staartbalk vervangen, waarbij de staart voorzien is van een muurrol en een kruibok. Het geheel, inclusief voor- en achterkeuvelens, uitgevoerd overeenkomstig de situatie van vóór 1950. Het kruien is verbeterd door onder de overring een stalen plaat aan te brengen.

Berrie Wijten, initiatiefnemer tot de herbouw, overleed in 2009, slechts 61 jaar oud. Zijn naam blijft evenwel - letterlijk - aan de molen verbonden, want die staat op de achterbaard vermeld.

Afbeelding links: De achterbaard van de Molen, zie boven ''1997'' de naam Wijten staan, ter ere aan Berrie Wijten.

Eet gelegenheid

Sinds 2006 was de Molen omgetoverd tot een restaurant en had dan ook voor een periode van drie jaar een Michelinster. Deze zouden zij later van 2011 tot 2014 opnieuw ontvangen. Echter werd het restaurant in juli van 2014 gesloten als gevolg van faillissement.

Maar enkele maanden later werd in de Molen een nieuw restaurant geopend onder nieuwe eigenaren. Nu is er een restaurant-bar-terras gelegenheid gevestigd in de monumentale graanmolen in Kaatsheuvel. Het is dé locatie voor een gezellige lunch of sfeervol diner. ’s-Zomers verschuift de aandacht naar het aangrenzende terras, waar het heerlijk vertoeven is op diverse terrasdelen.

Bronnen: